cümle

a. 1. db. Bir yargı bildirmek için tek başına çekimli bir fiil veya çekimli bir fiille kullanılan kelimeler dizisi, tümce: “Ben bu cümleyi üç defa okudum, hiçbir şey anlayamadım.” -B. R. Eyuboğlu. 2. esk. Dizge, sistem. 3. sf. Bütün, hep. 4. zm. esk. Herkes: “Cümleye uzun ömürler dilerim.” -B. Felek.

Cümle, bütün, hep

Başka bir söze bağlı olmaksızın tam bir düşünce veya hüküm anlatan söz, ki tek bir fiil kipinden ibaret olduğu gibi, birbirine gramatikal bağlarla bağlı birçok kelimeden de meydana gelmiş olabilir. Gidiyorum, Çekil, Yürüyelim gibi tek bir kelimeden ibaret olan cümleye BİR DEYİLİKLİ (Monorème), Ben gidiyorum, sen çekil. Haydi yürüyelim) gibilerine ise İKİ DEYILİKLİ (Direme) denir. "Ben eve gidiyorum" gibi tek bir tümceden ibaret olan cümle YALIN (Simple), uAkşam olduğu için ben eve gidiyorum" şeklinde iki veya daha çok tümcesi olursa KARMAŞIK (Complexe) diye vasıflanır. Cümleler, yüklemlerinin isim veya fiil olduğuna göre İSİM CÜMLESİ veya FİİL CÜMLESİ (Ph. nommai, Ph. verbale) adlarından biriyle anıldıkları gibi, görevlerine göre de SÖYLEM, SORU,BUYURUM, HAYKIRI, ÜNLEM veya DUYUŞ CÜMLESİ (Ph. énonciative, interrogative, imperative, exclamative, interjective ou affective) diye ad aïuiar. Fiili veya koşacı söylenmi-yen "Bu kitapların hepsi faydalı" gibi cümlele-re de SALT İSİM: CÜMLESİ (Ph. nominale pure) denil.

Bir fikri, bir duygu ve düşünceyi, bir oluş ve kılışı tam olarak bir yargı hâlinde anlatan kelime grubu. Cümlenin varlığı için asgarî şart bir çekimli fiil veya ek-fiilden oluşan yüklemdir: Evin avlusuna, sırtında çuval kaplı yayvan torba, elinde bir ufacık iskemle ve uzun bir demir parçası, dağınık kıyafetli bir adam girdi (R. H. Karay, Eskici). Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur (M. K. Atatürk, Nutuk). Türklük, beş yüz seneden beri İstanbul’u ve Boğaziçi’ni bütün beşeriyetin hayâline böyle nakşetti (Y. Kemâl Beyatlı Aziz İstanbul s. 183) vb. || Cümleler yapılarına, yüklem türüne, yüklem yerine ve anlamlarına göre sınıflandırılır. Yapılışlarına göre sınıflandırmada basit cümle, birleşik cümle, bağlı cümle, sıralı cümle; yüklemine göre isim cümlesi, fiil cümlesi; yüklemin yerine göre kurallı cümle, devrik cümle; anlamına göre olumlu cümle, olumsuz cümle ve soru cümlesi türüne ayrılır. Bunlara bk.

Azerbaycan Türkçesi: cümlä; Türkmen Türkçesi: sözlem; Gagauz Türkçesi: cümlä; Özbek Türkçesi: gap ~ cumla;Uygur Türkçesi: cümlä; Tatar Türkçesi: cömlä; Başkurt Türkçesi: höyläm; Kmk: cumla; Krç.-Malk.: aytım;Nogay Türkçesi: yıyma; Kazak Türkçesi: söylem; Kırgız Türkçesi: süylöm; Alt:: ermek; Hakas Türkçesi: predlojeniye;Tuva Türkçesi: tomak; Şor Türkçesi: *erbek; Rusça: predlojeniye

cümle için benzer kelimeler

cümle, 5 karakter ile yazılır. Ayrıca, c harfi ile başlar, e harfi ile biter. Tüm karakter dağılımı ise, 'c', 'ü', 'm', 'l', 'e', şeklindedir.
cümle kelimesinin tersten yazılışı elmüc diziliminde gösterilir.